Czy epidemia może być powodem do sporządzenia testamentu?

Blog / Czy epidemia może być powodem do sporządzenia testamentu?

Światowa pandemia koronawirusa zmusiła nas do pozostania w domach. Jedni zacieśniają więzy, inni wręcz przeciwnie postanawiają, że nie mogą dalej mieszkać razem. Obserwuję znaczne zwiększenie liczby rozwodów, ale też duże zainteresowanie sporządzeniem testamentów. Ogłoszenie stanu epidemii w Polsce nie powoduje konieczności sporządzenia testamentu. Po pierwsze – dlatego, że nie wszyscy zachorujemy. Po drugie – dlatego, że nawet jeśli zachorujemy,wg statystyk jest niewielkie ryzyko śmierci zarażonego. Niepodważalne jest to, że stan epidemii dał wielu osobom powód do uporządkowania swoich spraw osobistych i majątkowych za życia, ale także na wypadek swojej śmierci.

Jak należy sporządzić testament?

Testament może sporządzić:
1. Notariusz
2. Sam zainteresowany sporządzeniem testamentu.

W przypadku, gdy spadkodawca zamierza sporządzić testament samodzielnie musi pamiętać :
– odręcznym zapisie całości testamentu,
– własnoręcznym podpisie
– oznaczeniu daty sporządzenia testamentu.

W orzecznictwie przyjmuje się, że podpis osoby sporządzającej testament powinien znajdować się pod teksem.
W treści testamentu spadkodawca powinien wskazać, czy do całości spadku powołuje jednego spadkobiercę, czy większą ilość spadkobierców. Jeżeli spadkodawca powołuje do spadku większą liczbę spadkobierców powinien wskazać w testamencie, które składniki majątku przyznaje konkretnym osobom, firmom, czy innym podmiotem.
Przykład: Jeżeli Aleks S. posiada lodówkę, samochód osobowy marki Volvo XC 60 rok. Prod. 2018 i spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego we Włodawie przy ul. Jutrzenki 9 i ¾ powinien wskazać w testamencie, że powołuje do spadku w postaci lodówki syna Franka S., samochód osobowy marki Volvo XC 60 rok. Córce Annie S, a spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu siostrzeńcowi Karolowi W.

W jakich sytuacjach można wyrazić swoją ostatnią wolę ustnie?

Testament ustny można sporządzić wyłącznie w wyjątkowych sytuacjach. Jakie są te wyjątkowe sytuacje?

1) obawa rychłej śmierci spadkodawcy

Kiedy należy uznać, że wystąpiła obawa rychłej śmierci? Sąd Najwyższy wielokrotnie wskazywał, co należy rozumieć za obawę rychłej śmierci. Przykładowo, w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 2019 r. IV CSK 5833/17 jeżeli w związku z kolejnym, odczuwalnym pogorszeniem stanu zdrowia, dotknięta śmiertelnym schorzeniem, osoba sporządza testament ustny, i w tym czasie istnieje już obiektywnie niebezpieczeństwo rychłej śmierci, nie można negować istnienia przesłanki określonej w art. 952 § 1 k.c. tylko dlatego, że pogorszenie stanu zdrowia ma charakter ciągły, a nie nagły, i osoba nie wiedziała dokładnie o stopniu rzeczywistego zagrożenia.Z kolei, już w uchwale z dnia 7 stycznia 1992 r. III CZP 135/91 Sąd Najwyższy wskazał, że:obawa rychłej śmierci spadkodawcy istnieje nie tylko wtedy, gdy jego stan zdrowia w chwili sporządzania testamentu sam przez się lub w powiązaniu
z innymi okolicznościami, jak z podeszłym wiekiem albo z przewlekłym schorzeniem, czynił tę obawę realną w świetle doświadczenia życiowego, a zwłaszcza wiedzy lekarskiej, lecz także w sytuacji jedynie subiektywnego przekonania spadkodawcy co do rychłego jego zgonu.

Kiedy nie będziemy mieli do czynienia z obawą rychłej śmierci?
Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 15 lutego 2008 r. I CSK 381/07 wskazał, iż : obawa rychłej śmierci nie może być utożsamiana z lękiem ani strachem przed śmiercią. Wymaga bowiem świadomości po stronie spadkodawcy zbliżającej się śmierci. W postanowieniu z dnia 20 listopada 2003 r.Sąd Najwyższy sygn. akt. III CK 7/02 wskazał, że:testament ustny sporządzony w warunkach zamiaru samobójczego nie może być uznany za sporządzony w okolicznościach uzasadniających obawę rychłej śmierci.

2) zaistnienie szczególnej okoliczności uniemożliwiającej lub w znacznym stopniu utrudniającej zachowanie zwykłej formy testamentu

Do tych szczególnych okoliczności możemy zaliczyć wyjątkowe zdarzenia, na które nie mamy wpływu. Mogą to być zarówno przyczyny zewnętrzne takie jak: powódź, działania wojenne, przerwanie komunikacji, epidemie, jak i przyczyny wewnętrzne, dotyczące testatora, w tym m. in. brak umiejętności pisania.

Czy taką szczególną okolicznością może być epidemia koronawirusa w Polsce i pandemia koronawirusa na świecie?
Wyobraźmy tu sobie taką sytuację, że spadkodawca jest zarażony koronawirusem i ma inne choroby współistniejące, jego stan jest ciężki. Z uwagi na izolację spadkodawca nie ma własnych świadków- w takiej sytuacji dopuszczalne byłoby wyrażenie woli w formie ustnej w obecności lekarza i dwóch pielęgniarek lub odwrotnie.Świadkiem przy sporządzaniu testamentu nie może być osoba, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść oraz członkowie jej najbliższej rodziny.

Wypowiedzenie ustnie własnej woli na wypadek śmierci w obecności trzech świadków wymaga potwierdzenia, którego można dokonać na dwa sposoby:

– w formie pisemnej

Jeden ze świadków lub osoba trzecia sporządza pismo stwierdzające treść testamentu. Powinno ono zawierać miejsce, datę i treść złożonego oświadczenia woli, miejsce i datę potwierdzenia treści testamentu, podpis testatora, świadków oraz osoby sporządzającej pismo. Należy tego dokonać przed upływem roku od złożenia takiego testamentu.

– przed sądem

Sądowe potwierdzenie treści testamentu może nastąpić jedynie przed upływem sześciu miesięcy od otwarcia spadku. Jego treść zostaje ustalona i potwierdzona poprzez zgodne oświadczenia świadków złożone przed sądem. W przypadku niepotwierdzenia treści testamentu ustnego przed upływem sześciomiesięcznego terminu-testament ustny staje się nieważny. Może zaistnieć także sytuacja, w której przesłuchanie wszystkich świadków nie jest możliwe, bądź napotyka na trudne do przezwyciężenia przeszkody. Wtedy sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach dwóch świadków.

A czy Wy myśleliście już o sporządzeniu testamentu, czy raczej nastawiacie się na dziedziczenie ustawowe?

Autorzy: Agnieszka Wasiluk, Żaneta Kusz